Zaburzenia odżywiania - współchorobowość

Coraz częściej poprzez media stykamy się z tematem zaburzeń odżywiania i chorób psychicznych.  Zwykle podawane informacje są bardzo ogólne, a niekiedy wręcz nieprawdziwe. Wydaje się jednak, że zdrowie psychiczne nie jest już tematem tabu, tak jak niegdyś. Z drugiej strony, poruszane zagadnienia są od siebie odseparowane, przez co  może się wydawać, że osoba cierpiąca na zaburzenia odżywiania jest dotknięta tylko tymże problemem. W rzeczywistości jednak osoby walczące z bulimią czy anoreksją, muszą mierzyć się jednocześnie z innymi zaburzeniami psychicznymi, w tym z depresją. Tak zwana "współchorobowość" okazuje się występować bardzo często.

Pojęcie „współchorobowości” jest jednym z kilku tłumaczeń (obok „współwystępowania”, „współzapadalności”, „współzachorowalności” czy „podwójnej diagnozy”) angielskiego słowa „comorbidity”. W psychologii termin ten odnosi się do obecności więcej niż jednego zaburzenia u danej osoby w określonym okresie czasu.

Współwystępowanie chorób psychicznych u osób z zaburzeniami odżywiania jest powszechne. Szacuje się, że u 55-97% osób, u których zdiagnozowano zaburzenie odżywiania, rozpoznaje się również co najmniej jeszcze jedną diagnozę psychiatryczną. Najczęstsze choroby psychiczne związane z zaburzeniami odżywiania obejmują zaburzenia nastroju, takie jak: ciężkie zaburzenia depresyjne, zaburzenia lękowe, zespół stresu pourazowego (PTSD), zaburzenia związane z używaniem substancji, zaburzenia seksualne, samookaleczenia i myśli samobójcze.

Aby skutecznie leczyć depresję, czy zaburzenia odżywiania, ważne jest, aby poznać kontekst i kolejność występowania chorób towarzyszących, oraz rozważyć potencjalny wpływ chorób współistniejących na rozpoznanie, leczenie i rokowanie zaburzeń.

Osoby cierpiące na zaburzenia odżywiania mają większe prawdopodobieństwo cierpienia z powodu lęku i depresji niż osoby, które na takie zaburzenia nie cierpią. W rzeczywistości, do 80 procent osób z anoreksją cierpiało na poważną depresję, a aż 80 procent chorych na bulimię cierpiało na zaburzenia lękowe.

Trudno jest ustalić charakter zależności pomiędzy zaburzeniami odżywiania, lękiem czy depresją. Oczywiste jest, że niskie poczucie własnej wartości i brak poczucia kontroli są powszechnymi cechami pacjenta z zaburzeniami odżywiania. Mogą oni cierpieć również z powodu trudnych relacji osobistych, przemocy fizycznej lub seksualnej czy problemów z własnym obrazem ciała.

Zaobserwowano, że wysoki poziom kortyzolu i wazopresyny występuje zarówno u pacjentów z anoreksją, jak i u osób cierpiących na depresję. Te dwa hormony są uwalniane przez organizm w odpowiedzi na stres. Zbyt duża ilość hormonu stresu w organizmie jest szkodliwa dla układu odpornościowego i różnych narządów, w tym mózgu.

Neuroprzekaźniki mogą być również odpowiedzialne za związek między zaburzeniami nastroju i zaburzeniami jedzenia. Serotonina i norepinefryna działają w celu regulacji pewnych funkcji w umyśle i ciele, w tym apetytu, emocji i snu. Kiedy te systemy regulacyjne nie działają prawidłowo, mózg nie może skutecznie komunikować wiadomości z ciałem. Może to spowodować zaburzenia nastroju i zaburzenia regulacji apetytu.

Niedobory elektrolitów i witamin, niedożywienie i odwodnienie są związane z szeregiem dalszych - niekiedy trwałych - problemów. Kobiety i mężczyźni, którzy poprzez głodzenie lub wywoływane przez siebie wymioty znacznie zmniejszyli masę ciała, doświadczają w późniejszym okresie życia wyższych poziomów lęku i depresji.

Pacjenci z jadłowstrętem psychicznym są bardziej skłonni do nadużywania alkoholu i narkotyków. Ponadto wyniki badań pacjentów z anoreksją pokazują, że nieprawidłowe działanie mózgu, może utrzymywać się jeszcze długo po zniknięciu objawów.

Zaburzenia nastroju i jedzenia często idą ze sobą w parze. Podejście terapeutyczne musi uwzględniać typ zaburzeń odżywiania i występowanie zaburzeń nastroju. Zaawansowane stadium anoreksji wymaga hospitalizacji, aby przywrócić prawidłowy poziom odżywienia organizmu. W innych przypadkach bardzo ważne jest, by pacjent najpierw wyszedł z depresji, a dopiero potem podjął leczenie zaburzeń odżywiania. Częstą metodą leczenia jest stosowanie leków przeciwdepresyjnych. Leczenie farmakologiczne umożliwia czerpanie większych korzyści z terapii psychologicznej nakierowanej na rozwiązywanie problemów z odżywianiem.

W przypadku pacjentów z zaburzeniami żywienia, powrót do zdrowia może być życiową walką. Chorzy muszą być monitorowani pod kątem objawów lęku i depresji, ponieważ zaburzenia nastroju pozostawione bez leczenia mogą powodować ponowne zaburzenie jedzenia. Należy pamiętać o tym, że leczenie to niekiedy proces trwający całe życie.

 

Źródła:

„Comorbidity”,  The National Eating Disorders Collaboration (NEDC); https://nedc.com.au/eating-disorders/eating-disorders-explained/types/comorbidity (21.05.2020).

Józefik B., „Relacje rodzinne w anoreksji i bulimii psychicznej”, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, wyd.1, Kraków 2006, s. 34-35.

Kasprzak M., Kiejna A., „Współchorobowość zaburzeń psychicznych - dane epidemiologiczne”, Psychiatria 2010;7(1):1-10; https://journals.viamedica.pl/psychiatria/article/view/29124  (21.05.2020).

Radziwiłłowicz W.,  „Czynniki ryzyka oraz różnorodność obrazu klinicznego depresji u dzieci i młodzieży”; https://knempiria.files.wordpress.com/2013/02/tydziec584-zdrowia-psychicznego-dr-hab-wioletta-radziwic582c582owicz-depresja-u-dzieci-i-mc582odziec5bcy.pdf ( 21.05.2020).